مروري بر عمليات والفجر 8

دقايقي بعد خبر آغاز عمليات والفجر 8 و به دنبال آن سقوط شهر بندري فاو اعلام شد. خبري كه از يك‌سو شادماني و اميد را به ميان مردم مظلوم و مبا رز ايران آورد و از سوي ديگر جهانيان و به‌ويژه كارشناسان سياسي و نظامي را حيرت زده كرد.

يقيناً اولين سؤالي كه به ذهن آنان رسيده بود اين بود كه چگونه كشوري كه زير سخت‌ترين فشارهاي سياسي،‌نظامي و به‌ويژه اقتصادي به سر مي‌برد، توانسته است دست به چنين كار سترگي بزند؛ كاري كه حتي تصور آن براي كارشناسان نظامي مشكل بود.

با گراميداشت فداكاري‌ها و رشادت‌هاي رزمندگان سلحشور نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران در اين عمليات ظفرمند و غرورآفرين كه در ساعت 2200 روز 21 بهمن ماه 1364 با رمز مقدس يا زهرا(س) و تحت فرماندهي قرارگاه خاتم‌الانبياء آغاز شد،

براساس اصول و قواعد جنگ، هر عمليات آفندي از دو عمليات مرتبط به هم كه در ادبيات نظامي به «تك اصلي» و «تك پشتيباني» معروف هستند، تشكيل مي‌شود. «تك اصلي» محوري است كه نيروهاي عمل كننده در آن براي تصرف و يا تأمين هدف اصلي عمليات اقدام مي‌كنند و در تك پشتيباني، نيروهاي عمل كننده در آن محور وظيفه غافلگيري، تجزية قواي دشمن و ممانعت از رسيدن نيروهاي كمكي به نيروهايي كه در مقابل تك اصلي قرار دارند،‌ را بر عهده مي‌گيرند. لذا هرچند اهميت يك عمليات در تقدم يكم به تك اصلي است، اما بدون تك پشتيباني احتمال موفقيت تك اصلي تا نزديك صفر كاهش مي‌يابد.

عمليات پيروزمندانه والفجر - 8 نيز از اين قاعدة كلي جنگ مستثني نبود و لذا طراحان عمليات دو محور اصلي براي آن در نظر گرفته بودند. هدف اصلي از اجراي عمليات والفجر – 8 تصرف شهر بندري فاو بود.

درصورت موفقيت در اين عمليات، ضمن اينكه سرپل بسيار مهمي در شبه جزيره فاو به دست مي‌آمد كه مي‌توانست مبناي بسيار مطلوبي براي عمليات‌هاي آينده باشد، قدرت عمل و توان رزمي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران نيز به نمايش گذاشته مي‌شد؛ چرا كه در آن مقطع زماني يك پيروزي نظامي قاطع در جبهه‌هاي نبرد مي‌توانست بهبود شرايط سياسي را در منطقه و حتي جهان به نفع جمهوري اسلامي ايران رقم بزند و نيز موجب مضاعف شدن روحية نيروهاي رزمي در جبهه‌هاي نبرد شود.

براساس آنچه كه در بالا گفته شد، طراحان اين عمليات، اجراي تك اصلي را به سپاه پاسداران و تك پشتيباني را به نيروي زميني ارتش واگذار كردند، اما از آنجا كه سپاه پاسداران در آن زمان فاقد نيروي هوايي، هوانيروز، نيروي دريايي مناسب، توپخانه كافي و ... بود،‌ لذا تصميم بر اين شد كه ارتش اين امكانات را در اختيار سپاه قرار دهد. ‌از اين رو نيروي هوايي ارتش مأموريت يافت تا ضمن تأمين امنيت هوايي صحنة نبرد، پشتيباني نزديك نيروهاي عمل كننده را فراهم كند.

همچنين حدود يك هزار عراده توپ در قالب 50 گردان توپخانه به سپاه واگذار شد. به علاوه تعداد زيادي از يكان‌هاي پروازي هوانيروز و بخش‌هايي از مهندسي ارتش نيز در اختيار نيروهاي عمل كننده سپاه قرار گرفت. همچنين تعدادي از يكان‌هاي پدافند هوايي نيروي هوايي ارتش نيز مأموريت يافتند تا حداكثر امنيت ممكن را براي نيروهاي عمل كننده در محور فاو فراهم كنند.

در محور تك پشتيباني كه برعهدة نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران گذاشته شده بود، لشكرهاي 21 پياده (حمزه سيدالشهداء)، 30 پياده، 81 زرهي، 92 زرهي و تيپ 55 هوابرد وارد عمل شدند.

در اين عمليات كه اجراي آن هفت روز طول كشيد، رزمندگان اسلام به نتايج چشمگير و قابل ملاحظه‌اي دست يافتند كه مهم‌ترين آنها آزادسازي 800 كيلومتر مربع از خاك مقدس ايران اسلامي و به‌ويژه تصرف شهر بندري فاو و خارج ساختن آن از دست دشمن بود.
به علاوه در اين عمليات اسكله‌هاي نفتي عراق تصرف و منهدم و ‌ارتباط دريايي عراق تقريباً به طور كامل با آب‌هاي آزاد قطع شد و شمار زيادي از يكان‌هاي ارتش بعث عراق منهدم شدند.

در تك پشتيباني اين عمليات، هرچند اهداف زميني تأمين نگرديد، ولي اهداف اصلي آن كه فريب دشمن از محل تك اصلي و تجزيه قواي دشمن بود،‌محقق شد.
مستندات زير بيانگر اين است كه تك پشتيباني كه توسط نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران اجرا گرديده،‌ موفقيت‌آميز بوده و توانسته است مأموريت خود را در فريب و

تجزيه قواي دشمن با موفقيت كامل به انجام برساند:

-      يكي از مسئولان توجيه سياسي ارتش عراق در1364/11/14 يعني در كمتر از يك هفته قبل از شروع علميات والفجر – 8 طي مصاحبه‌اي در پاسخ به خبرنگار راديو مونت‌كارلو اظهار داشت: حملة اصلي ايراني‌ها به منظور قطع جاده بصره – بغداد و ايجاد شكاف بين سپاه‌هاي 4 و 6 در منطقه هورالهويزه صورت خواهد گرفت.

-      يكي از مسئولان اطلاعاتي ستاد كل ارتش عراق چند روز قبل از شروع عمليات والفجر – 8 در بازديد از جبهة فاو و در جمع فرماندهان عراقي اظهار كرد: در منطقه غرب اروند تهديدي از سوي ايران وجود ندارد،‌لذا ممكن است تعدادي يكان علاوه بر آنچه كه تاكنون از اين منطقه برداشت شده است، از منطقه به سپاه 6 در شرق دجله اختصاص يابد.

-      سرلشكر ماهر عبدالرشيد، فرمانده سپاه 3 عراق مستقر در جبهه شرق بصره حتي در تاريخ 64/11/26 يعني يك هفته پس از عمليات والفجر – 8 و اشغال شهر فاو اظهار داشت: تك اصلي نيروهاي ايراني در روزهاي آينده و در منطقه هورالهويزه انجام خواهد شد و لذا از ارسال و اعزام نيرو به منطقة فاو جلوگيري مي‌كند!

-      اطلاعات به دست آمده از اسراي عراقي عمليات والفجر – 8 نيز اين مطلب را تأييد مي‌كند كه ارتش عراق استعداد قابل توجهي از يكان‌هاي خود را تا شروع عمليات والفجر – 8 از جبهة فاو كه به مسئوليت سپاه 7  اداره مي‌شد، برداشت و به شرق دجله جهت تقويت اعزام كرده است.

همان‌طور كه گفته شد عمليات فاو يكي از مشكل‌ترين و پيچيده‌ترين عمليات‌هاي نظامي، نه تنها در تاريخ دفاع مقدس، بلكه در تاريخ جنگ‌هاي كلاسيك جهان به حساب مي‌آيد. عبور از رودخانه اروند كه حداقل عرض آن 500 متر و حداكثر آن 5/3 كيلومتر است و اختلاف ارتفاع آب كه به هنگام جز و مد در محل بندر فاو به 5/3 متر مي‌رسد، كاري بسيار عظيم است.

نام رزمندگان سلحشوري كه توانستند از اين رودخانه سهمگين عبور كرده و خود را به ساحل دشمن برسانند، براي هميشه در تاريخ اين سرزمين ثبت و ضبط خواهد شد. فراموش نكنيم كه تعدادي از اين غواصان  بي‌باك پيش از رسيدن به ساحل دشمن، جان پاك خود را از دست دادند و به لقاء دوست رسيدند.

اجراي اين عمليات بزرگ و پيچيده و موفقيت آن، رعب و وحشت و سردرگمي و حيرت را نه تنها در اردوگاه نظاميان بعث عراق كه در اردوگاه متحد غرب و شرق به‌وجود آورد.

بدون شك بعد از توكل به خداوند قادر متعال، همدلي،‌ هماهنگي، وحدت و يكپارچگي بين نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران اصلي‌ترين عامل دستيابي به اين موقيت عظيم بوده است؛ چيزي كه نياز همواره مؤمنين و موحدين در طول تاريخ حيات بشر است و هيچ‌گاه هيچ‌چيز ديگري نمي‌تواند جاي آن را بگيرد. با گراميداشت ياد و خاطره همة شهيدان جنگ تحميلي و به‌ويژه شهداي گرانقدر عمليات والفجر – 8 با ذكر نتايج اين عمليات غرورآفرين مطلب را به پايان مي‌بريم.2

-      آزادسازي 30 كيلومتر مربع از خاك ميهن اسلامي و 770 كيلومتر مربع از خاك عراق.

-      تصرف شهر بندري فاو و اسكله‌هاي آن.

-      قطع كامل ارتباط عراق با آب‌هاي آزاد.

-      كشته شدن بيش از 17 هزار نفر و زخمي شدن حدود 25 هزار نفر از نيروهاي عراقي.

-      اسارت 2500 نفر از نيروهاي عراقي كه تعداد قابل توجهي از آنان از افسران ارشد ارتش عراق بودند.

-      انهدام 600 دستگاه تانك و نفربر و 500 دستگاه خودرو.

-      انهدام 150 عراده توپ صحرايي،‌300 قبضه خمپاره‌انداز و 50 قبضه توپ ضد هوايي.

-      انهدام 70 فروند هواپيماهاي جنگي و 10 فروند بالگرد.

-      انهدام 30 فروند ناوچه جنگي و 10 فروند لنج شناور.

-      همچنين در اين عمليات غرورآفرين، 120 دستگاه تانك و نفربر، 170 قبضه توپ ضد هوايي، 200 قبضه خمپاره‌انداز، 20 عراده توپ صحرايي و مقادير بي‌شماري تجهيزات و ادوات نظامي به صورت سالم به غنيمت رزمندگان اسلام درآمد.

پي‌نوشت‌ها:

1 – قرارگاه مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي.

2 – منبع: اطلس عمليات‌هاي ماندگار، چاپ معاونت عمليات نزاجا.

منبع:

1. سايت هيئت معارف جنگ شهيد سپهبد علي صياد شيرازي

2. پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید حاج قاسم سلیمانی