والفجر 2

شناسنامه عملیات

شرح مختصر نبرد

مقدمه

با توجه به عدم موفقیت در چند عملیات اخیر، بازنگری در شرایط نبرد ضروری بود. این بازنگری و می‌بایست درباره انتخاب مناطق عملیاتی با ویژگی‌های متفاوت از مناطق گذشته، اتخاذ تاکتیک‌های جدید با رعایت چهارچوب و ساختار استراتژی نظامی که مشتمل بر انجام عملیات‌های آفندی در جبهه جنوب بود، انجام شود.

نتیجه طبیعی این فرآیند به زمان کافی برای درک واقعی شرایط و تغییر وضعیت حاکم بر صحنه نبرد نیاز داشت؛ لیکن کسب زمان لزوماً به مفهوم توقف دور عملیات‌ها و ایجاد رکود و سکون و واگذاری زمان به دشمن نبود. بنابراین، فرماندهان جنگ با کاهش سطح نبردها به نبردهای محدود و تغییر منطقه عمومی درگیری از جنوب به غرب و شمال غرب، سلسله عملیاتی را طراحی کردند که اولین آن، عملیات والفجر 2 در منطقه غرب پیرانشهر بود.

اهداف عملیات

- انهدام نیروی دشمن؛

- تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه و دست‌یابی به جاده مهم پیرانشهر - رواندوز؛

- تصرف پادگان حاج عمران و تسلط بر شهر چومان مصطفی؛

در صورت دست‌یابی به این اهداف موارد زیر نیز تأمین می‌شود:

- کنترل تردد ضدانقلابیون؛

- ایجاد تسهیلات و پشتیبانی لازم از اکراد مسلمان و مبارز عراق؛

- فراهم‌سازی امکان گسترش عملیات نامنظم در خاک عراق؛

- حفظ پیرانشهر از هرگونه تهاجم و تجاوز نیروهای عراقی؛

- ایجاد زمینه لازم برای نزدیکی بیش‌تر به شهر و تأسیسات نفتی کرکوک.(1)

موقعیت منطقه

پادگان حاج عمران در موقعیتی سوق‌الجیشی قرار داشت؛ به این ترتیب که از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین، از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو، و از شرق به ارتفاعات تمر چین و شهر مرزی پیرانشهر، و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفی عراق محدود می‌شود.

از جمله ارتفاعات مهم این منطقه می‌توان از 2519 (گرده‌مند)، 2999 (کدو)، 3000 (برزین) و 2435 (گرده گو) نام برد. ارتفاعات یادشده بر ارتفاعات پیرانشهر و جاده پیرانشهر - نقده، پادگان پیرانشهر و نیز جاده پیرانشهر - سردشت و نیز بر چومان مصطفی، دیانا و رواندوز عراق مشرف هستند. همچنین، وسعت منطقه عملیاتی نیز حدود 200 کیلومتر مربع بود.(2)

استعداد دشمن

- تیپ‌های 90، 91، 98، 102، 113 و 433 پیاده؛

- تیپ 5 گارد مرزی؛

- تیپ‌های 31 و 66 نیروی مخصوص.(3)

سازمان رزم خودی

فرماندهی و هدایت عملیات بر عهده قرارگاه مالک اشتر (قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا) بود. یگان‌هایی که تحت فرماندهی این قرارگاه وارد عمل شدند، عبارت بودند از:

الف _ سپاه پاسداران:

- تیپ 33 المهدی(عج) با استعداد 10 گردان پیاده؛

- تیپ ویژه شهدا با استعداد دو گردان پیاده؛

- لشکر 8 نجف با استعداد دو گردان پیاده (-)؛

- لشکر 14 امام حسین(ع) با استعداد دو گردان پیاده؛

ب ـ ارتش جمهوری اسلامی:

-لشکر 92 زرهی با استعداد یک گردان مکانیزه؛

- تیپ 1 لشکر 64 پیاده با استعداد یک گردان پیاده؛

- تیپ 2 لشکر 77 پیاده با استعداد سه گردان پیاده.

ج ـ حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) با استعداد 1000 تن.

د ـ یگان توپخانه، شامل: 11 آتشبار.(4)

طرح عملیات

مبنای طرح عملیات، تک دورانی بود تا به این وسیله هرگونه فرصت واکنش از دشمن گرفته شود. به این ترتیب که از سمت راست چهار گردان و از سمت چپ سه گردان وارد عمل می‌شدند و پس از دور زدن ارتفاعات در تنگه "دربند"، الحاق می‌کردند و سرانجام پاک‌سازی به طور کامل انجام می‌شد.(5)

شرح عملیات

مرحله اول عملیات در ساعت 1 بامداد 1362/4/29 با رمز مبارک "یاالله" آغاز شد. هریک از گردان‌ها به تناوب درگیر شدند. دشمن روی ارتفاعات آزادی (کنیگ)، 2519، برد زرد و دربند به شدت مقاومت می‌کرد. به رغم فشار دشمن، نیروهای عمل کننده به تدریج به "رایات" رسیدند و از سمت "بردزرد" جاده را بستند.

مرحله دوم عملیات که در شب دوم آغاز شد، رزمندگان موفق شدند علاوه بر تصرف ارتفاعات کینگ و 2519، پایگاه‌های مشرف بر "گمرک"، "میوتان" و "شیورش" را تسخیر کنند.

در شب چهارم عملیات، نیروها به سمت "برد زرد" پیش‌روی کرده و سپس مقر فرماندهی دشمن روی رایات را تصرف کردند.

در شب پنجم و در ادامه پیش‌روی رزمندگان، نیروهای عراقی پاتک کرده و مانع از حرکت قوای خودی به طرف "دربند" شدند.

ساعت 7 صبح 1362/5/3 روستای "رایات" تصرف شد و روستای "زینو" نیز به محاصره درآمد. در غروب همین روز پاتک سنگین عراق انجام شد.

در تاریخ 1362/5/5 دشمن با حدود 16 هلی‌کوپتر روی یال ارتفاعات کدو هلی‌برن کرد که در این عملیات 6 هلی‌کوپتر را نیروهای خودی منهدم کردند. اگرچه عراقی‌ها در ادامه پاتک‌های خود توانستند ارتفاعات 2519 را بازپس گیرند، ولی ساعاتی بعد، این ارتفاعات مجدداً به تصرف قوای خودی درآمد.(6)

نتایج عملیات

آزادسازی حدود 300 کیلومتر مربع از خاک عراق،

خارج شدن شهر و پادگان پیرانشهر و نیز روستاهای اطراف آن از برد توپخانه دشمن.

 تصرف پادگان حاج عمران، گمرک مرزی و پاسگاه مرزی تمرچین عراق؛

 تسلط بر شهر چومان مصطفی؛

 انسداد راه‌های عمده تدارکاتی عناصر ضدانقلاب؛

 کشته و مجروح شدن بیش از 4000 تن از نیروهای دشمن؛

 انهدام بیش از 40 تانک و نفربر دشمن؛

 به اسارت درآمدن 13 افسر، 21 درجه‌دار و 110 سرباز عراقی و 20 تن از اشرار ضدانقلاب؛

 سرنگون کردن 9 هلی‌کوپتر و پنج هواپیما؛

 تصرف ارتفاعات کینگ، کدو، 2519 گرده‌مند، سرسول، برد زرد، 2400 شیوه کارتا، 3700 سلمان و برد زرد؛

 آزادسازی روستاهای زینو، ممی خلان، رایات، شیورش، خوارو، میوتان بالا و میوتان پایین.(7)

فهرست منابع

1- گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات والفجر 2، ص 4؛ و: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص ص 61 و 60.

2-گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص ص 17 و 4 و 3؛ و: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص ص 61 و 60.

4- سند 19787 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1362/5/4؛ و: سند 019812 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1362/5/9؛ و: گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص ص 42، 26، 13 و 12.

5- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص 62؛ و: - گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 22.

6- گزارش 116 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 10؛ و: گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص ص 46 - 33.

7- سند 019812 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1362/5/9؛ و:مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص 64.

8- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.