ساعت 22 روز شنبه 9 اسفند ماه 1365 نيروهاي خودي مرحله سوم عمليات خود را جهت تكميل عمليات كربلاي5 با رمز يا فاطمه الزهرا(س) آغاز كردند.(1)
به گزارش راوي قرارگاه نيروي زميني سپاه، با شروع عمليات، نيروهاي قرارگاه كربلا (شامل لشكر8 و تيپ44) در جناح چپ عمليات توانستند در مراحل اوليه به اهداف خود برسند. لشكر8 نجف اشرف موفق شد در سمت چپ جاده آسفالت، دشمن را منهدم و پيشروي كند.(2)
تيپ44 قمر بني‌هاشم نيز بعد از انهدام دشمن، به احداث خاكريز دوجداره‌اي در جناح چپ خود پرداخت. با وجود اين موفقيت‌ها، نيروهاي قرارگاه قدس در محور راست عمليات موفق به تأمين تمامي اهداف خود نشدند. در اين محور لشكر27 يك خاكريز هلالي را تصرف كرد و در محور چپ خود نيز مسافت كوتاهي پيش رفت ولي لشكر25 كه در سمت چپ لشكر27 عمليات مي‌كرد، به سبب روبه‌رو شدن با ميدان مين نتوانست با نيروهاي قرارگاه كربلا الحاق كند، در نتيجه تا ساعت 24 امشب الحاق بين يگان‌ها انجام نگرفت كه اين امر موفقيت‌هاي به دست آمده را سخت آسيب‌پذير مي‌كرد.(3)
دومين روزعمليات ( يكشنبه 10 اسفند 1365 )
عمليات نيروهاي خودي در منطقه عملياتي كربلاي5 كه از شب گذشته به همت نيروهاي قرارگاه قدس در محور راست و نيروهاي قرارگاه كربلا در محور چپ جاده آسفالت شلمچه - بصره آغاز شده‌بود، امروز نيز ادامه يافت. در عمليات شب گذشته، نيروهاي لشكر8 نجف و تيپ44 قمر(ع) در محور چپ موفق به پيشروي در سمت چپ جاده آسفالت و انهدام دشمن و احداث يك خاكريز در اين منطقه شدند، اما در جناح راست نيروها نتوانستند به اهداف خود دست يابند، در نتيجه تا بامداد روز يكشنبه هيچ‌گونه الحاقي بين يگان‌ها انجام نگرفت.
راوي قرارگاه نيروي زميني سپاه (برادر علي‌رضا لطف‌الله‌زادگان) وضعيت نيروها را تا ساعت 2 بدين شرح نوشته‌است: «بين لشكر 8 و تيپ44 در محور چپ الحاق انجام شد و اهداف پيش‌بيني شده كاملاً تأمين گرديد، اما بين لشكر25 و لشكر 8 و همچنين لشكرهاي 25 و 27 الحاق انجام نگرفته‌است و هلالي دوم معروف به مجيد كه جزء اهداف لشكر25 بود، به‌طور كامل به تصرف خودي درنيامده و درگيري در اين هلالي ادامه يافت.»(4)
از ساعت 2 بامداد به بعد فشار دشمن شدت گرفت و علاوه بر جناح راست، از روي جاده آسفالت نيز بر جناح چپ و محور عملياتي لشكر8 فشارهاي شديدتري وارد مي‌شد. در اين ساعت با همه تلاش قرارگاه نيروي زميني براي الحاق بين نيروهاي دو جناح، موفقيتي حاصل نشد و سرانجام با روشن شدن هوا و ورود نيروهاي جديد دشمن به منطقه و افزايش فشار در جناح چپ، نيروهاي لشكر8 نيز ناچار از مواضع خود عقب نشستند و در پي آن، تيپ44 نيز به موضع اوليه خود بازگشت و در محور راست نيز تنها لشكر27 موفق به حفظ موضع ن شكل خود كه در شب گذشته به تصرف درآورده بود، شد و بقيه نيروها به عقب بازگشتند.(5)
در عين حال به گزارش قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص)، در مجموع در اين عمليات نيروهاي خودي ضربات و تلفات عمده‌اي به دشمن وارد آوردند. در اين حمله، تيپ116 پياده از لشكر 2، و تيپ‌هاي 605 ، 20 و 27 مكانيزه دشمن به‌ميزان 30 تا 80 درصد و تيپ59 زرهي از لشكر12 به ميزان 30 درصد و تيپ كماندويي سپاه هفتم به ميزان 40 درصد آسيب ديدند و نيروهاي آن‌ها كشته، زخمي و يا اسير شدند. همچنين مقر گردان‌هاي 1 و 2 تيپ 437 پياده دشمن - كه به‌تازگي بازسازي و به منطقه اعزام شده‌بود - به محاصره نيروهاي اسلام درآمد و به ميزان 70 درصد خسارت ديد.
در اين عمليات همچنين بيش از 2هزار تن از قواي بعثي كشته، زخمي و يا به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند كه 90 تن از آنان به پشت جبهه تخليه شده‌اند. همچنين 45 دستگاه تانك و نفربر دشمن با آتش سنگين يگان‌هاي ضدزره نيروي زميني سپاه پاسداران منهدم شد و شمار بسياري خودرو و تجهيزات مهندسي ارتش عراق سالم به غنيمت رزمندگان اسلام درآمد.(6) همچنين براساس اطلاعيه ستاد مشترك ارتش، خلبانان نيروي هوايي ارتش با پرواز در آسمان منطقه عملياتي، مواضع نيروهاي دشمن را در شرق بصره به‌شدت بمباران كردند و سالم به پايگاه‌هاي خود بازگشتند.
معاونت اطلاعات يگان جنگال براساس مكالمات يگان‌هاي دشمن، وضعيت نبرد در شب جاري را چنين گزارش كرد: «در ساعت 1:10 بامداد نيروهاي دشمن پاتك خود را براي بازپس‌گيري مواضع آغاز كردند، اما در ساعت 1:30 گزارش شد كه نيروهاي ايراني در ميان نيروهاي كماندويي سپاه يكم نفوذ كرده و هم‌اكنون در حال درگيري مي‌باشند.
در ساعت 20:30 يكي از گردان‌هاي تيپ437 اعلام كرد كه قواي ايران به مقر وي رسيده‌اند و تقاضاي كمك نمود. اين گردان اعلام نمود كه هم‌اكنون در محاصره قرار گرفته‌است. فرمانده گردان كه در محاصره قرار گرفته‌بود، زخمي شده‌است. در ساعت 2:45 ارتباط گردان1 تيپ437 كه محاصره شده‌بود، قطع شد. در ساعت 2:50 مقر سابق تيپ8 به تصرف قواي ايران درآمد و از اين رو نيروهاي تيپ20 بنا دارند بر روي آن اجراي آتش نمايند.(7)
در ساعت 3:16 فرمانده يكي از گردان‌هاي تيپ20 مكانيزه اعلام كرد كه توسط قواي ايران به وي حمله شده‌است. قواي اسلام از شكاف ميان اين گردان و گردان3 تانك از تيپ8 ، نفوذ كرده‌اند.(8) در ساعت 4:45 دشمن اعلام كرد نيروهاي ايران در حال حاضر به مقر گردان اول رسيده‌اند و نداي الله‌اكبر سر مي‌دهند و نيروهاي عراق به طرف قرارگاه در فرار مي‌باشند و ساعت 4:40 نيروهاي ايران به تيپ27 دشمن نفوذ كرده و افراد اين تيپ در حال فرار هستند. ضمناً گفته شد كه افراد فراري تيرباران خواهند شد.(9)
در پي اين عمليات، فرماندهي سپاه سوم ارتش عراق نيز با ابراز نگراني از نفوذ ايراني‌هاي اخراج شده از عراق به داخل نيروهاي عراقي، توصيه كرد هرگونه حركت را تحت كنترل داشته‌باشند و بدون اطمينان از داشتن كارت مشخصات نيروهاي عراقي، از تردد جلوگيري كرده و افراد مشكوك را دست‌گير كنند.(10)
تيپ7 گارد جمهوري در گزارش خود به ستاد اين گارد ادعا كرد كه در ساعت 5:30 بامداد موفق به بازپس‌گيري مواضع از دست رفته شده‌است و خسارات ايران را چند تانك و مين‌كوب و تعدادي كشته و مجروح اعلام كرد.(11) ساعت 6:42 فرمانده گردان4 از تيپ20 مكانيزه ارتش عراق اعلام كرد كه بر اثر انهدام بسياري از تانك‌ها و كشته يا مجروح شدن نفراتش، قادر به ادامه نبرد نمي‌باشد. ساعت 6:45 از طرف فرماندهي عمليات دشمن به گردان 4 مكانيزه دستور داده شد كه به هر ترتيبي شده بايد مواضع از دست داده خود را بازپس بگيرد كه گردان فوق مجدداً اعلام كرد قادر به ادامه عمليات نيست. ساعت 7:40 گردان2 از تيپ20 مكانيزه ارتش عراق اعلام داشته‌است كه تعدادي از تانك‌هاي اين گردان منهدم و پرسنل آن كشته يا مجروح شده‌اند.(12)
در ساعت 18:40 سرلشكر ستاد محمد در مكالمه با فرمانده يكي از گردان‌ها تأكيد كرده‌است كه حتماً بايد تا قبل از تاريكي امروز، مقر گردان1 از تيپ437 را تصرف كنيد وگرنه اعدام خواهيد شد. سپس وي گفت: به خدا قسم اگر يك نفر از اين بسيجي‌ها به‌جاي نيروها[ي عراقي] بودند، الآن هدف را تصرف كرده و قضيه را به اتمام رسانده‌بودم. »(13)
بعد از پايان يافتن عمليات، امروز به منظور تعيين نحوه ادامه كار، جلسه‌اي در قرارگاه نيروي زميني سپاه با حضور فرمانده كل سپاه و فرماندهان قرارگاه‌ها و يگان‌ها تشكيل شد و در آن ضمن ارائه گزارشي از اين عمليات، بر ادامه كار در شب جاري تأكيد شد. در اين جلسه فرمانده سپاه گفت: «بايد كار را ادامه دهيم. مطالعه نقاط فشاري كه دشمن از آن جا بر ما فشار وارد مي‌كند، نشان مي‌دهد بايد از درگير شدن مستقيم در روي جاده و دژ سراسري، با دشمن خودداري كرد و به نحوي آن جا را دور زد.»(14)
بر اين اساس، در نهايت طرح مانور يگان‌ها براي ادامه عمليات چنين تعيين شد: «لشكرهاي 27، 25، 32، 8 ، 5 و 21 به ترتيب از جناح چپ عمل كنند و خط دوم دشمن (خط 1000) را در مرحله اول به تصرف درآورند و در حركت بعدي، همين يگان‌ها در صورت امكان پيشروي كرده و خود را به خط سوم (خط 1500) برسانند.» با توجه به اين كه اين جلسه تا غروب امروز ادامه يافت و برخي يگان‌ها آمادگي مناسبي نداشتند، مقرر شد كه اين مانور فردا انجام شود و شب جاري يگان‌ها به شناسايي و بازكردن معابر بپردازند.(15)
به گزارش راوي قرارگاه نيروي زميني، نتايج اين جلسه و عمليات شب گذشته را برادر شمخاني در يك تماس تلفني به اطلاع آقاي هاشمي رفسنجاني فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص)، رساند و نظرهاي آقاي هاشمي را در اين باره نيز به برادران حاضر در جلسه نيروي زميني سپاه منتقل كرد.(16)
عمليات پي در پي نفوذي در منطقه عمومي شلمچه و كانال پرورش ماهي، سبب شده كه دشمن هر شب نگران هجوم مجدد نيروهاي ايراني باشد. به همين جهت سپاه سوم عراق - كه فرماندهي منطقه را به عهده دارد - در نامه‌اي دستور‌هايي را براي مقابله صادر كرد.
در اين نامه كه خطاب به تيپ5 ، تيپ2 كماندويي، تيپ14، تيپ24 مكانيزه، تيپ11، تيپ112، تيپ705، تيپ605 ، تيپ806 و گروهان تانك خندق صادر شده، آمده‌است:
«1- پيش از غروب آفتاب مواضع دفاعي را كامل كرده و از امروز آماده هرگونه حمله دشمن باشيد.
2- شبكه مواضع را مجدداً ساخته و به وسيله آن شكاف‌ها را مسدود كرده به نحوي كه مانع از رسيدن دشمن به آن شود، مگر با دادن تلفات زياد.
3- تنظيم برنامه تبليغات و تعيين مسئوليت‌ها در همه قسمت‌ها.
4- واحدهايي كه به علت زيادي تلفات نياز به بازسازي دارند، از منطقه خارج شوند.
5- جبران كمبود مهمات و تكميل كارهاي اداري و تخليه كشته‌ها و زخمي‌ها از منطقه عملياتي و تخليه همه خودروها و سلاح‌هاي آسيب ديده و منهدم شده و در ضمن بايد براي دفاع از مواضع خود و جلوگيري از نفوذ دشمن به خط‌هاي پدافندي خودي و مقابله با اقدام آن، آماده باشيد.»(17)
سومين روزعمليات ( دوشنبه 11 اسفند 1365 )
در ادامه عمليات تكميلي عمليات كربلاي 5 در منطقه شلمچه، امشب نيز نيروهاي پياده سپاه پاسداران در ساعت 23 با پشتيباني يگان‌هاي زرهي و مهندسي به مواضع دشمن در جنوب غربي كانال پرورش ماهي يورش بردند.(18) براساس طرح مانور، يگان‌هايي از لشكرهاي 25، 27، 32، 8 ، 5 و 17 به ترتيب از جناح چپ جاده آسفالت عمليات خود را آغاز كرده‌اند و بايد تا خاكريز دوم دشمن (خاكريز 1000) پيشروي كنند.(19)
در آغاز عمليات با وجود مقاومت شديد دشمن، خبرهاي اوليه از پيشروي مطلوب كليه يگان‌ها به سوي اهداف تعيين شده حكايت مي‌كرد و در برخي محورها در حالي كه جنگ تن به تن و با استفاده از نارنجك دستي، كانال به كانال جريان داشت، نيروهاي خودي موفق شدند به مواضع دشمن نفوذ كنند.(20)
لشكرهاي 25 و 8 و 5 با مقداري پيشروي به موفقيت‌هاي نسبي رسيدند، اما بقيه يگان‌ها در ميدان‌هاي مين گرفتار شدند و نتوانستند از معابر بگذرند.(21)
در اين هنگام برادر محسن رضايي فرمانده كل سپاه پاسداران - كه عمليات را هدايت مي‌كرد تصميم گرفت عمليات را در جناح راست گسترش دهد. با اين تدبير، لشكر8 موفق شد خاكريز مورد نظر را تصرف و شروع به احداث خاكريز در جناح راست خود كند ليكن مقاومت دشمن (تيپ7 گارد رياست جمهوري عراق) در پشت خاك‌ريزي كه در خط حد لشكرهاي 8 و 25 هست، امكان هرگونه پيشروي و كار مفيد را از يگان‌ها گرفت و آن‌ها فقط توانستند مقدار محدودي بعد از هلالي اول به سمت غرب پيشروي كنند و سپس متوقف شدند كه اين وضعيت تا آخرين ساعات امروز ادامه داشته‌است.(22)
چهارمين روزعمليات ( سه شنبه 12 اسفند 1365 )
در ادامه عمليات تكميلي، در اين روز نيروهاي عمل‌كننده پس از پيشروي‌هاي محدود، براثر فشار دشمن و وجود موانع فراوان، در منطقه عملياتي، در سمت چپ جاده آسفالت شلمچه - بصره متوقف شدند. به‌طوري كه در ساعت چهار بامداد هيچ‌گونه تحركي از نيروهاي خودي يا دشمن مشاهده نمي‌شد.(23)
دشمن در ساعات اوليه عمليات اوضاعي سخت آشفته داشت و با وجود اجراي آتش سنگين به منظور پشتيباني از واحدهاي عملياتي خود در اين منطقه، بسياري از نيروهايش تاب مقاومت را از دست دادند و عقب‌نشيني كردند. در اين هنگام فرماندهان عالي‌رتبه عراق به فرماندهان يگان‌هاي در خط پيوسته دستور مي‌دادند كه بايد خاكريز نيروهاي ايران را تصرف كنند در غير اين صورت مسئول عواقب آن خواهند بود. اما نيروهاي دشمن تاب فشار قواي خودي را نداشتند. چندان كه يكي از فرماندهان آن‌ها اعلام كرد: «فقط يك دسته از ما باقي مانده و بقيه نيروها از بين رفته‌اند و ما نيز پيشروي نمي‌كنيم.»(24)
اما كم‌كم دشمن با تقويت نيروهايش توانست به مواضع نيروهاي خودي نفوذ كند كه براثر آن، ارتباط خط اول يگان‌هاي 25 و 32 و 8 و 5 با عقبه‌شان قطع شد و امكان ادامه عمليات در محور چپ از بين رفت. اما با تأكيد فرمانده كل سپاه بر گسترش عمليات در سمت راست، به يگان‌هاي 41 و 19 و 33 مأمور به قرارگاه قدس - كه از قبل آماده عمليات بودند - ابلاغ شد كه مأموريت خود را در روز اجرا كنند و با استفاده از امكانات زرهي پيشروي را ادامه دهند.(25)
به دنبال اين تصميم مي‌بايست در بعدازظهر امروز لشكر41 ثارالله در سمت كانال ماهي‌گيري و امتداد آن، لشكر19 فجر روي سيل‌بند صوئيب در جناح راست لشكر41، لشكر33 المهدي نيز روي جاده تعاون بين جاده آسفالت و دژ سراسري با كمك گردان‌هاي تانك خود به سمت خط 1000 (خاكريز دوم دشمن) پيشروي مي‌كردند و در صورت موفقيت، پس از الحاق در حدفاصل كانال ماهي‌گيري و جاده تعاون، به احداث خاكريز در جناح چپ خود مي‌پرداختند، اما اين عمليات به سبب عدم توجيه يگان‌ها و قابل عبور نبودن زمين و نداشتن عقبه مناسب، به اهداف مورد نظر نينجاميد؛ تنها لشكر41 توانست در جاده آسفالتي كه به موازات كانال كشيده شده، به همراه تيپ38 زرهي ذوالفقار تا هلالي پنجم در حاشيه كانال ماهي‌گيري و تا فاصله 500 متري شمال خط 1000 پيش برود.(26)
اين لشكر با گسترش وضعيت خود در پشت جاده آسفالت اول، در حاشيه كانال ماهي‌گيري مستقر گرديد و در اين مسير بسياري از نيروهاي دشمن گريختند يا كشته شدند.(27)
سرانجام با شدت گرفتن باران و تاريك شدن هوا، لشكر41 كارها را متوقف ساخت كه اين وضعيت تا آخرين ساعات شب ادامه يافت.(28)
قرارگاه خاتم‌الانبيا در اطلاعيه خود ميزان انهدام دشمن را در اين مرحله از عمليات تكميلي عملياتي كربلاي5 - كه از سه روز پيش شروع شده‌بود - چنين اعلام كرد: «نيروهاي خودي در اين عمليات موفق شدند تيپ‌هاي 78 و 82 پياده و تيپ كماندويي سپاه دوم و بقاياي تيپ كماندويي سپاه يكم را به ميزان 30 درصد منهدم نمايند. همچنين دو گردان از تيپ34 و تيپ20 مكانيزه دشمن به ميزان 50 تا 60 درصد منهدم شد. در اين عمليات يك گردان تانك دشمن از تيپ26 زرهي نيز با آتش نيروهاي ضدزره سپاه پاسداران به ميزان 60 درصد متحمل خساراتي شد و همچنين بيش از 1200 تن از نيروهاي بعثي كشته يا زخمي شده و شماري نيز به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند كه تاكنون 59 تن از آنان به پشت جبهه تخليه شده‌اند. همچنين 20 دستگاه تانك و نفربر دشمن در منطقه عملياتي منهدم شد.»(29)
پنجمين روزعمليات ( چهار شنبه 13 اسفند 1365 )
به دنبال عملياتي كه از چهار روز پيش در شرق بصره تحت عنوان مرحله سوم عمليات تكميلي كربلاي 5 آغاز گرديده‌است، امروز دشمن با تيپ‌هاي مستقر در خط و نيز با به‌كارگيري تيپ1 مكانيزه دوبار به سيل‌بند غربي كانال ماهي‌گيري پاتك كرد. در اين پاتك‌ها هلالي پنجم حاشيه غربي كانال ماهي پس از چند بار دست به دست شدن، سرانجام به دست دشمن افتاد.
راوي قرارگاه نيروي زميني سپاه وضعيت خط خودي را در اواخر وقت امروز چنين گزارش داد: «خاكريز اول دشمن كه به خط پدافندي 500 مشهود بود، آزاد شد و اين خط به سيل‌بند صوئيب متصل گرديد و يگان‌هاي خودي كاملاً بر روي آن استقرار يافتند. همچنين مواضع خودي در هلالي چهارم حاشيه غربي كانال ماهي تثبيت شده و نيروها در پشت جاده آسفالت غرب كانال مشغول احداث مواضع و تكميل خاكريز شدند.»(30)
قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) نيز در اطلاعيه‌اي اعلام كرد: «در عمليات نيروهاي خودي كه از شب گذشته تا صبح امروز ادامه يافت مجموعاً تيپ‌هاي 78 ، 504 ، 505 ، 115 پياده و تيپ‌هاي 24 و 27 مكانيزه و تيپ 82 كماندويي و بقاياي تيپ هاي 7 گارد جمهوري و 437 پياده دچار خسارت شدند و بيش از 300 تن از نيروهاي آن‌ها كشته يا زخمي شدند؛ 30 دستگاه تانك و نفربر دشمن نيز منهدم شد. رزمندگان اسلام همچنين تعداد زيادي از نيروهاي عراقي را به اسارت خود درآوردند كه 120 تن از آنان به پشت جبهه تخليه شده‌اند كه در ميان آنان 4 افسر و چند درجه‌دار به چشم مي‌خورد.»(31)
به گزارش ديگري، بعدازظهر امروز سپاه سوم عراق به يگان‌هاي خود در منطقه عملياتي كربلاي5 اعلام كرد كه آماده حمله جديدي از نيروهاي ايراني باشند. در اين اطلاعيه آمده‌است:
«براساس وضعيت فعلي لازم است استحكام مواضع پدافندي هرچه سريع‌تر به‌اين صورت انجام گيرد:
ساختن مواضع پدافندي هرچه سريع‌تر انجام شود. به‌نحوي‌كه براي مقابله با دشمن قبل از غروب امروز كامل شده‌باشند.
بازسازي شبكه موانع و محكم‌كاري آن‌ها و بستن شكاف‌ها به‌نحوي‌كه شكافتن آن ممكن نباشد مگر با دادن تلفات زياد.
تعيين مسئوليت‌ها براي همه واحدها و رده‌ها تا رده دسته. واحدهايي كه به علت تلفات زياد نياز به بازسازي دارند، از منطقه خارج شوند.
برطرف نمودن كمبود مهمات و ساير اقلام پشتيباني.
تخليه همه كشته‌ها و مجروحان از ميدان جنگ. تخليه ادوات مكانيزه و سلاح‌هاي منهدم شده.»
در خاتمه اين اطلاعيه آمده‌است: «كليه يگان‌ها بايد با استعداد كامل براي وارد شدن در يك جنگ پدافندي پيروز، از غروب امروز آماده‌باشند.»(32)
به گزارش قرارگاه نيروي زميني سپاه پاسداران، به منظور تداوم پيشروي ديشب نيروهاي خودي در غرب كانال ماهي‌گيري، امروز اين قرارگاه طرح مانوري را به قرارگاه كربلا و قرارگاه قدس ابلاغ كرد. هدف اين مرحله از عمليات، تصرف خط دوم دشمن بود كه خاكريز 1000 ناميده مي‌شود. براساس اين طرح ، مي‌بايست صبح امروز نيروهاي لشكرهاي 17 و 5 از جناح چپ، لشكرهاي 33 و 25 در محور مياني و لشكرهاي 10 و 19 در محور راست منطقه وارد عمل مي‌شدند،(33)
اما براثر بارش باران و باتلاقي بودن زمين و آماده نبودن نيروها، عمليات انجام نگرفت.(34) پس از آن، در جلسه ديگري با حضور فرماندهي كل سپاه - كه در قرارگاه نيروي زميني در شلمچه برگزار گرديد - فرماندهان به تشريح وضعيت يگان خود پرداختند. اوضاع سخت و طاقت‌فرساي عمليات و همچنين كمبود شديد نيرو، چشم‌انداز روشني براي عموم فرماندهان باقي نگذاشته بود، اما در پي سخنان فرماندهي كل سپاه و تأكيد وي بر ضرورت حفظ دور پيروزي‌ها، مجدداً جلسه آماده ارائه و بررسي نظر‌ها در خصوص طرح مانور جديد شد.(35)
هدف از طرح مانور جديد در مرحله اول، تصرف خط دوم دشمن (خاكريز 1000) و در مرحله دوم، ادامه عمليات براي تصرف خط سوم دشمن (خاكريز 1500) بود. قرارگاه قدس با لشكرهاي 41 ثارالله، 10 سيدالشهدا، 19 فجر، 25 كربلا و 33 المهدي در سمت راست منطقه عملياتي و قرارگاه كربلا با لشكرهاي 8 نجف و 5 نصر در سمت چپ منطقه وارد عمل شدند.
عمليات در ساعت 23 آغاز شد. در محور قرارگاه كربلا نيروها توانستند در اندك زماني به خط پدافندي 1000 برسند و به انهدام دشمن و الحاق بين خودشان بپردازند، ولي الحاق آن‌ها با نيروهاي قرارگاه قدس بر اثر مقاومت شديد دشمن - كه توأم با اجراي آتش سنگين و فشارهاي متوالي و افزايش نيروها بود - صورت نگرفت. در منطقه قرارگاه قدس لشكر41 ثارالله تا 5 متري جنوب نخستين پل كانال ماهي‌گيري (معبر شماره 1) پيشروي كرد ليكن لشكر19 فجر به دليل پاك‌سازي نشدن ميدان مين نتوانست در محور خود پيش رود. در محور لشكرهاي 10 و 25 نيز نيروها بر اثر آتش سنگين دشمن و همچنين وجود ميدان مين در فاصله دو يگان، شاخص درستي جهت الحاق بايكديگر نيافتند و با اين كه لشكر33 المهدي يك گردان جهت كمك به الحاق اين دو يگان وارد عمل كرد، الحاق صورت نگرفت.
به‌گزارش قرارگاه خاتم سپاه، دشمن در شب جاري كاملاً از حمله نيروهاي خودي آگاه بود و با پيش‌بيني ساعت عمليات رزمندگان اسلام، در ساعت 22 به نيروهاي خود آماده‌باش داده بود. ديده‌بانان دشمن نيز حركت ستون زرهي خودي در مقابل جاده شلمچه را گزارش كرده بودند و دشمن كه آماده پدافند در مواضع خود بوده است، با وجود دادن تلفات سنگين، توانست خط 1000 را حفظ كند. طبق اين گزارش، تيپ82 دشمن در حاشيه كانال ماهي‌گيري با آن كه آمادگي دفاع داشت، بر اثر حمله نيروهاي خودي به‌سرعت از منطقه گريخت. همچنين با پيشروي نيروهاي خودي در اين محور، باقي‌مانده تيپ504 و يك گردان از تيپ115 منهدم شد و نيروهاي آن گريختند.
در همين حال به گزارش معاونت اطلاعات نيروي زميني سپاه، دشمن براي تقويت روحيه پرسنل خود كه در پي چند شبانه روز درگيري متحمل خسارات فراواني شده‌اند، آنان را به اهداي مدال و خودرو نويد داده و صدام در پيامي به سپاه سوم از نيروهاي اين سپاه قدرداني كرده‌است.(36)
آخرين روزعمليات ( پنج شنبه 14 اسفند 1365 )
پنج شنبه 14 اسفند آخرين روز از اجراي عمليات تكميلي كربلاي5 است. در اين مرحله از عمليات كه از شب گذشته به همت نيروهاي قرارگاه كربلا و قرارگاه قدس در منطقه عملياتي كربلاي5 آغاز شده‌است، با وجود پيشروي نيروهاي قرارگاه كربلا، خط دوم دشمن (موسوم به خط1000) تصرف نشد زيرا با ناهماهنگي در پيشروي يگان‌هاي قرارگاه قدس در حاشيه كانال پرورش ماهي، الحاق بين دو قرارگاه ايجاد نشد و اين سبب شد تا نيروهاي قرارگاه كربلا با تشديد فشار دشمن، ناچار به خط اول (موسوم به خط 500) بازگردند. همچنين نيروهاي لشكر41 ثارالله از قرارگاه قدس نيز كه پيشروي قابل ملاحظه‌اي كرده‌بودند، براي تأمين جناح‌هاي خود به هلالي ششم در حاشيه كانال ماهي‌گيري بازگشتند.(37) در نتيجه نيروهاي دشمن در قسمتي از مواضع قبلي خود مستقر شدند.(38)
بعد از خروج نيروهاي خودي از برخي مواضع متصرفه، امروز بعدازظهر دشمن با اميد به بازپس‌گيري مواضع هلالي ششم و پنجم با استفاده از تيپ1 مكانيزه از لشكر 1 مكانيزه و يك گردان از تيپ115 خود، اقدام به پاتك كرد اما نيروهاي خودي با مقاومت شديد موفق شدند ضمن دفع پاتك، تعداد 10 دستگاه نفربر PT-76 را نيز به غنيمت بگيرند و هلالي پنجم در حاشيه كانال ماهي را تثبيت كنند. ليكن هلالي ششم كه هنوز نصف آن پاك‌سازي نشده‌بود، در دست دشمن باقي ماند. در اين روز، دشمن كه از نفوذ قواي اسلام در حاشيه كانال ماهي بسيار نگران بود، با اعزام تيپ99 مكانيزه خود و به‌كارگيري نيروهاي گارد قصد داشت كه خط 1000 خود را محكم كند اما متحمل تلفات بسياري شد.
در پايان روز، تاريك شدن هوا و كيفيت نامطلوب زمين و وضعيت جوي نامساعد سبب گرديد كه دشمن عمده نيروهاي خود را عقب ببرد و به تقويت موانع و استحكامات بقيه منطقه بپردازد. در اين درگيري‌ها تيپ‌هاي 1 مكانيزه و 99 مكانيزه دشمن هريك بيش از 40% منهدم شدند و تيپ115 بيش از 70% ضربه ديد و ناچار منطقه را ترك كرد؛ تيپ82 نيز بيش از 60% و باقي‌مانده تيپ‌هاي 20 و 15 و 26 هم به‌طور كامل منهدم شدند. همچنين يك گردان از تيپ86 كه در شمال تيپ115 جهت تقويت اين تيپ آمده‌بود، بيش از 40% نيروهاي آن كشته يا زخمي شدند و بقيه نيز گريختند.(39)
به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، شماري از افسران عراقي كه در غرب كانال پرورش ماهي به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند در گفت‌وگو با اين خبرگزاري، منطقه عملياتي كربلاي5 را كابوسي براي ارتشيان عراق توصيف كرده‌اند به‌طوري كه وحشت از اعزام به اين منطقه تاكنون باعث فرار روزافزون آن‌ها از جبهه شده‌است. يك افسر عراقي تلفات ارتش اين كشور را در اين منطقه عظيم دانست. اين افسر عراقي واحدهاي منهدم شده ارتش عراق در منطقه عملياتي كربلاي5 ، را 60 تيپ اعلام كرد.(40)
بعد از برقراري آرامش نسبي در ميدان عمليات، جلسه مهمي در قرارگاه امام علي(ع) با حضور فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبيا (آقاي هاشمي رفسنجاني) و فرمانده كل سپاه و فرماندهان قرارگاه‌ها و يگان‌ها تشكيل شد كه پس از جمع‌بندي و بررسي نتايج عمليات، نحوه ادامه كار مورد بررسي عميق‌تر قرارگرفت و مقرر شد كه چند روز عمليات متوقف شود. هوشياري دشمن در مورد سمت تك خودي و خاك‌ريزهاي متعدد و مستحكمي كه دشمن ايجاد كرده‌بود، پيشروي را دشوار مي‌كرد، لذا يگان‌هاي خودي اگرچه تلفات بسيار سنگيني را به دشمن وارد مي‌آوردند، از آن جهت كه پيشروي‌شان محدود بود و مواضع آزاد شده را تثبيت مي‌كردند، همچنين بدان جهت كه نزديك به دو ماه جنگ سنگيني را هدايت كرده و چندين بار سازمان خود را ترميم كرده‌بودند، ادامه عمليات براي آنان بسيار سخت بود، ضمن آن كه براي پيشروي در زير آتش سنگين و عبور از انبوه موانع، تجهيزات زرهي نداشتند و همچنان به نيروي پياده متكي بودند حتي با كمبود آتش توپخانه نيز روبه‌رو شده‌بودند، بنابراين حداقل براي مدتي تمايلي به ادامه جنگ در آن منطقه نداشتند.
به گزارش راوي قرارگاه نيروي زميني، در اين جلسه در جمع‌بندي علل عدم پيشروي در عمليات اخير، به مسائلي همچون پيچيده بودن زمين از لحاظ موانع و استحكامات دفاعي، عدم شناخت دقيق از زمين، كاهش كيفي و كمي يگان‌ها، عدم توجيه نيروها به مانور عمليات، كمبود فرصت مناسب براي توجيه رده‌هاي مختلف عمليات، نداشتن عقبه مناسب، هوشياري دشمن و كمبود مهمات و امكانات اشاره گرديد، اما آقاي هاشمي در اين‌باره بر ضعف مانور بيشتر تأكيد داشت. براين اساس پيشنهاد شد كه ادامه عمليات چند روز به تعويق افتد تا نيروها از نظر رزمي و شناسايي آماده شوند و اقدامات لازم را به منظور احداث جاده و عقبه انجام دهند و در اين مدت بر توان كيفي خود بيفزايند.
در ادامه اين جلسه فرماندهان ضمن بيان گزارشي از وضعيت پاتك‌هاي دشمن و وضعيت فعلي نيروهاي خودي، مجدداً از ادامه عمليات و تكميل خطوط دفاعي به صورت تعجيلي، انتقاد كردند. آن‌ها اذعان داشتند كه تنها براي اداي تكليف مبادرت به انجام دادن اين‌گونه عمليات‌ها كرده‌اند. سپس آقاي هاشمي رفسنجاني در پاسخ گفت: «برداشت قبلي من غير از اين بود، زيرا تماس‌هاي زيادي كه از طرف سپاه انجام مي‌شد بر اين امر تأكيد مي‌گرديد كه تمامي امكانات براي عمليات مهياست و نيروها از آمادگي كامل براي ادامه كار برخوردارند؛ از سوي ديگر، عراق نيز در حال استفاده از فرصت و تشديد اقدامات مهندسي خود در منطقه بود كه مجموعه اين عوامل باعث گرديد كه بر تسريع و تداوم در عمليات‌ها تأكيدگردد.»*
در نهايت در اين جلسه مقرر گرديد به منظور طراحي دقيق‌تر مانور و ايجاد فرصت براي توجيه كادرها و آماده كردن نيروها براي تداوم عمليات، چند روز عمليات به تعويق افتد، اما در عين حال بر تداوم عمليات در همين منطقه تأكيد شد.(41)
آخرين تلاش دشمن
روز جمعه 15 اسفند ارتش بعث عراق در آخرين تلاش خود در منطقه عملياتي كربلاي 5 در غرب كانال پرورش ماهي با جمع‌آوري نيروهايش اقدام به پاتك كرد كه با هوشياري نيروهاي خودي مواجه شد و پس از به‌جا گذاشتن تلفات و ضايعات سنگين، به‌ناچار عقب‌نشيني كرد. كشته يا زخمي شدن ده‌ها تن از نيروهاي مهاجم و اسارت شمار قابل توجهي از آن‌ها و به آتش كشيدن ده‌ها دستگاه تانك و نفربر دشمن، حاصل اين درگيري نسبتاً شديد بود.(42)
در اين روز همچنين اولين هواپيماي عراقي از نوع سوخو-22 در اين منطقه سرنگون شد كه از خلبان آن اطلاعي در دست نيست.(43)
طبق گزارش رسيده از منطقه عملياتي جنوب، در جريان درگيري‌هاي سنگين نيروهاي خودي، بقاياي تيپ‌هاي 82 و 14 پياده دشمن به ميزان 50 تا 70 درصد منهدم شدند.(44)
* سردار غلامعلي رشيد در توضيح اين موضوع نوشته است: در اينجا منظور فرماندهان سپاه، ادامة عمليات بود، نه آغاز آن. تداوم و تكميل عمليات كربلاي5 قدري با فشار از بالا صورت ميگرفت در حالي كه كمبود نيرو و كاهش كيفيت (به دليل شهادتها) و سنگيني آتش دشمن و محدود بودن زمين، به بچهها اجازه پيشروي بيشتر را نميداد. البته منظور آقاي هاشمي هم ادامه عمليات است، منتها بدون تفكيك به جملهاي اشاره مي‌كند (جملة: تمامي امكانات براي عمليات مهياست) كه اين جمله مربوط به آغاز عمليات كربلاي 5 است.
1- سند شماره 026807 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش، از قرارگاه كربلا - فرماندهي، به لشكر 8 نجف اشرف و تيپ 44 قمر بني‌هاشم، موضوع: دستورالعمل، 1365/12/9 ، صص1 و 2؛ و- سند شماره 026806 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نامه، ساعت س ، روز ر ، از فرمانده قرارگاه كربلا، به لشكر 8 نجف اشرف و تيپ 44 قمر بني‌هاشم، 1365/12/9 .
2- سند شماره 125144 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي، منطقه كربلاي5، از طرح و عمليات قرارگاه كربلا، 1365/12/10 ، صص2 و 3.
3- پيشين، صص2 تا 4؛ و- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي عمليات كربلاي5، قرارگاه نيروي زميني سپاه، علي‌رضا لطف‌الله زادگان، صص15 تا 17.
4- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي 5 ، قرارگاه نيروي زميني سپاه، راوي علي‌رضا لطف‌الله زادگان، ص14.
5- سند شماره 125144 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي منطقه كربلاي5 ، از طرح و عمليات قرارگاه كربلا، 1365/12/10 ، صص2 تا 4.
6- روزنامه اطلاعات، 1365/12/11 ، ص14.
7- سند شماره 026826 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي 5 ، معاونت اطلاعات يگان جنگال، ص2.
8- مأخذ 7، ص4، 1365/12/10 .
9- مأخذ 7، ص5 ، 1365/12/10 .
10- مأخذ 7، ص18، 1365/12/10 .
11- مأخذ 7، ص14، 1365/12/10 .
12- سند شماره 077228 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: به فرمانده نيروي زميني سپاه، 1365/12/11 ، ص1.
13- مأخذ 7، ص17، 1365/12/10 .
14- مأخذ 4، ص18، 1365/12/10 .
15- مأخذ 4، صص19 و 20، 1365/12/10 .
16- مأخذ 4، ص21.
17- مأخذ 7، ص17، 1365/10/12.
18- سند شماره 26946 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي 5، گزارش 1726، معاونت اطلاعات يگان جنگال، 1365/12/13 ، ص2.
19- سند شماره 078753 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دستورالعمل از فرمانده قرارگاه كربلا، 1365/12/11 ؛ و- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي5 علي‌رضا لطف‌الله زادگان، ص20.
20- مأخذ 18، ص20.
21- سند شماره 26915 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه، منطقه عملياتي قرارگاه كربلا، ص1، 1365/12/12 .
22- پيشين، ص24.
23- سند شماره 1395 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني در عمليات تكميلي كربلاي 5 (علي‌رضا لطف‌الله زادگان) 1365/12/10 تا 1366/1/3 ، ص33؛ و- نوار شماره 23871.
24- سند شماره 077234 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: پيام: چگونگي عمليات در منطقه عملياتي كربلاي 5 (شرق بصره)، از مركز فرماندهي كل سپاه، به فرمانده نيروي زميني سپاه، 1365/12/12، ص5.
25- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي 5، علي‌رضا لطف‌الله زادگان، قرارگاه نيروي زميني، ص25، 1366/2/15 .
26- پيشين، ص27؛ و- سند شماره 026915 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، گزارش قرارگاه كربلا، ص يك، 1365/12/12 تا 1365/12/14.
27- پيشين، بخش دوم.
28- مأخذ 26، بخش دوم.
29- روزنامه اطلاعات، 1365/12/13، ص14.
30- مأخذ 26، بخش دوم، صص1 تا 3.
31- روزنامه اطلاعات، 1365/12/14، اطلاعيه قرارگاه خاتم الانبيا(ص) درباره عمليات كربلاي 5.
32- سند شماره 026946 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي 5 ، گزارش شماره 1734، معاونت اطلاعات يگان‌جنگال،1365/12/13 ،ص5.
33- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي كربلاي 5 ، قرارگاه نيروي زميني سپاه، علي‌رضا لطف‌الله زادگان 1366/2/15 .
34- سند شماره 1395 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي، قرارگاه نيروي زميني، علي‌رضا لطف‌الله‌زادگان،1365/12/10 تا 1366/1/13، ص37؛ و- مأخذ 6؛ و- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات تكميلي كربلاي 5، قرارگاه نيروي زميني، علي‌رضا لطف‌الله زادگان، ص28.
35- پيشين، رديف اول، صص 38 تا 48 و- مأخذ 10، ص34، نوار شماره 23879.
36- مأخذ 30، صص2 و 3، 1365/12/12 تا 1365/12/14؛ و- مأخذ 10، ص35.
37- سند شماره 26915 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش قرارگاه كربلا، راوي: برادر مجيد مختاري، 1365/12/12 تا 1365/12/14، ص3.
38- سند شماره 026960 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات تكميلي عمليات كربلاي 5، گزارش 1752، معاونت اطلاعات يگان جنگال، 1365/12/14 ، ص17.
39- مأخذ 37.
40- روزنامه كيهان، 1365/12/14، ص18، خبرگزاري جمهوري اسلامي.
41- سند شماره 1403 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي، قرارگاه كربلا در عمليات تكميلي عمليات كربلاي5، (عبدالله ـ فرهاد ـ درويشي)، از 1365/12/10 تا 1365/10/27، ص108 تا ص111 ؛ و- سند شماره 362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي قرارگاه كربلا (از عمليات تكميلي عمليات كربلاي5) (عبدالله ـ فرهاد ـ درويشي)، صص39 تا 41.
42- روزنامه جمهوري اسلامي، 1365/12/16 ، ص10.
43- روزنامه كيهان،1365/12/16، ص3، اطلاعيه ستاد مشترك ارتش، شماره 2767 ( 1365/12/15).
44- مأخذ 42، ص10.
منبع:
1. مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس
2. پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید حاج قاسم سلیمانی
- هیچ نظری یافت نشد
ارسال نظر به عنوان مهمان