قدس 2

شناسنامه عملیات

شرح مختصر نبرد

مقدمه

 پس از عملیات موفق قدس1 اوضاع منطقه عملیاتی به گونه‌ای بود که ضرورت اجرای یک عملیات دیگر را جهت تحکیم و تثبیت هر چه بیشتر موقعیت و خط پدافندی نیروهای خودی و متقابلاً هر چه آسیب‌پذیرتر کردن دشمن و ایجاد تزلزل در خطوط پدافندی آن، ایجاب می‌کرد. پس از اجرای عملیات قدس1، دشمن در این منطقه چند بار پاتک نمود و چون هر بار ضربة سختی خورد، موضع کاملاً پدافندی به خود گرفت و پس از شناسایی و دریافتن وضعیت خود در منطقه به ایجاد استحکامات و تقویت منطقه اقدام کرد.

مناطق حساس و آسیب‌پذیر دشمن عبارت بودند از:

 1ـ الحسان و آبراه مقابل آن: در این منطقه، دشمن تا آبراه الکساره را با به کار‌گیری نورافکن و نیروهای پیاده و بهره‌گیری از یگان زرهی و همچنین استقرار نیروهای بیشتری در آبراه مقابل پوشش داد و آن را تقویت کرد. از سویی اجرای آتش شدید روی مواضع رزمندگان در منطقه نهروان و روبه‌روی آن نشانة وحشت زیاد دشمن در این منطقه بود.

 2ـ آبراه الکساره: نیروهای عراقی در این منطقه از چند جناح تهدید می‌شدند. 1ـ نهروان 2ـ انتهای برکه ‌مختار 3ـ سمت چپ برکه ‌مختار تا پنج‌راه الکساره ـ ابولیله و برکه ‌مختار که جهت تقویت خود به سرعت با شناور‌ها خطی متراکم در این آبراه ایجاد کردند.

 3ـ البیضه و آبراه البیضه‌ـ الکساره: دشمن این آبراه را در سمت چهار‌راه مواصلاتی (چهار‌راه دژبانی عراقی‌ها) به سمت جنوب به شدت تقویت می‌کرد و در صورتی که از محور غرب الکساره و یا جنوب البیضه اقدام به تک می‌کرد و به موفقیت‌هایی دست می‌یافت به ناچار نیروهای خودی می‌باید تا چهارراه معارج ـ مشروع عقب می‌رفتند و در این صورت جبهه خودی در این منطقه بنا به دلایل زیر آسیب‌پذیر می‌شد:

ـ جناح دادن به دشمن در سمت چپ البیضه، افزایش نیروی پدافندی برای تأمین منطقه و نیز (در صورت تحرک دشمن) عقب‌نشینی از چهارراه معارج ‌ـ مشروع.

 ـ جناح دادن به دشمن از سمت چپ برکه‌ مختار آسیب‌پذیری را افزایش می‌داد.

 ـ قطع ارتباط محور‌های غرب الکساره و جنوب البیضه.

 ـ برقراری ارتباط دشمن در منطقه، ترمیم در جناحین، مرتفع کردن نقاط ضعف و کاهش نیروی پدافندی در خط.

اهداف عملیات

 با توجه به موارد ذکر شده که آسیب پذیری جبهه خودی را در این منطقه نشان می‌داد و همچنین حاکی از حمله قریب‌الوقوع دشمن بود و نیز نشانه تلاش عراقی‌ها برای تأمین نقاط آسیب‌پذیر خود به‌ویژه در محور البیضه بود، لشکر25 کربلا که عملیات قدس1 را در این منطقه اجرا کرده بود و مأموریت پدافند این منطقه را به عهده داشت، عملیاتی را با هدف جلوگیری از تک احتمالی دشمن و مرتفع نمودن نقاط ضعف خودی در این منطقه و تبدیل آن به قوت و همچنین آسیب پذیر کردن دشمن و به دست گرفتن ابتکار عمل طرح‌ریزی کرد.

شرح عملیات

 رزمندگان لشکر25 کربلا در ساعت 2 بامداد 1364/4/6 به سوی خط دشمن حرکت کردند و 2 تن از غواصان پیشرو این لشکر نیز از آبراه اصلی پیش رفتند تا نیروهای احتیاط (دوشیکا) ـ که قرار بود از محور سمت چپ آبراه و بلافاصله پس از درگیری حرکت نمایند ‌ـ به آنجا برسند و به طرف دشمن تیراندازی کرده، برای باز نمودن آبراه مبادرت به پشتیبانی کنند اما به دلیل روشن شدن هوا، حتی در صورت انهدام کمین، اولاً فرصت برای پیشروی و الحاق با جناح راست کافی نبود و از طرفی محور راست نیز تقریباً متکی به محور چپ بود، لذا به نیروها دستور عقب‌نشینی داده شد.

بلافاصله پس از بازگشت نیروها سازماندهی مجدد آنها و توجیه مأموریت انجام گرفت و رزمندگان در ساعت 19 همین روز حرکت کردند. قرار بود ساعت 21 درگیری شروع شود، اما یکی از غواصان که حرکات دشمن را زیر نظر داشت، گزارش داد که یک قایق عراقی مجهز به تیربار و آرپی‌جی، راه کار محور راست را مسدود نموده است و برای اولین پایگاه دشمن تأمین کافی به وجود آورده است. این عامل و عوامل دیگری موجب شد تا عملیات پس از غروب ماه، در ساعت 24 آغاز شود.

به محض شروع درگیری در محور سمت راست، قایق دشمن و کمین اول و در محور سمت چپ، پایگاه اول و سوم سقوط کردند و نیروهای آنها به هلاکت رسیدند. نیروهای پایگاه دوم دشمن نیز بلافاصله با فشار رزمندگان محور چپ تسلیم و یا کشته شدند. در ادامه عملیات رزمندگان محور راست و محور چپ با تلاش بیشتر دو پایگاه دیگر دشمن را به سقوط کشاندند و پس از الحاق، در دو آبراه مقابل به پیشروی ادامه دادند.

از افراد دستگیر شده در پایگاه‌های دشمن بلافاصله خواسته شد محل دیگر پایگاه‌های عراقی را به خصوص پایگاه‌هایی که در پشت سر آنها در دو آبراه فرعی البیضه قرار داشت مشخص نمایند.

بر اساس اطلاعات به دست آمده از اسیران، روی مواضع دشمن اجرای آتش شد که تعدادی از عراقی‌ها کشته یا زخمی شدند. همچنین عملیات الحاق و استقرار در آبراه‌ها و تأمین و امنیت منطقه تا ساعت 1:30 بامداد پایان پذیرفت. در جریان این عملیات یک تن از نیروهای خودی شهید و تعدادی مجروح شدند.

عملیات فریب و ایذایی هم‌زمان با عملیات اصلی

 رزمندگان لشکر25 کربلا که در انتهای برکه مختار و منتهی‌الیه سمت چپ آن تا چهارراه دژبانی و در محور نهروان مستقر بودند با اجرای تک ایذایی و فریب به دشمن نزدیک شده و با آتش سنگین آنها را به خود مشغول کردند.

گفتنی است که به محض درگیری تعداد بسیاری نورافکن در منطقه روشن شد که به طور خودکار و به صورت برف پاک‌کن اتومبیل فعالیت داشتند و هم‌زمان تیربارهای دشمن شروع به فعالیت نمودند. عراقی‌ها با انواع سلاح‌ها منطقه را زیر آتش گرفتند، به گونه‌ای که در ساعت 1:45 بامداد آتش آنچنان شدید بود که کلیه ترددها در آبراه‌ها، به خصوص تردد در آبراه معارج ـ مشروع قطع شد.

نکته قابل توجه اینکه آتش دشمن در منطقه آزاد شده که بیشتر نیروهای خودی در آن محل بدون پوشش استقرار یافته بودند، به مراتب کمتر بود. در ادامه اجرای آتش، دشمن اولین پاتک خود را در ساعت 4:30 صبح از دو طرف آبراه شروع کرد که خیلی سریع خنثی و سرکوب شد.

پاتک‌های دیگر دشمن (که تا پنج پاتک رسید) یکی پس از دیگری به واسطه رشادت رزمندگان نافرجام ماند. رزمندگان پس از آن، بار دیگر در آبراه‌ها پیشروی کردند و مناطق دیگری را به تصرف خود درآوردند و در نزدیک‌ترین محل به دشمن در آبراه البیضه مستقر شدند.

نتایج عملیات

 در مجموع طی درگیری‌هایی که چند روز ادامه یافت، رزمندگان اسلام توانستند ضمن انهدام بخشی از نیروهای تیپ68 کماندویی ارتش عراق و دفع پاتک آنها، با پاک‌سازی و الحاق، موقعیت خود را در مناطق تصرف شده تثبیت نمایند. در جریان عملیات مذکور 10 تن از رزمندگان شهید و 65 تن مجروح شدند، از نیروهای دشمن نیز 40 تن کشته و 11 تن اسیر گردیدند.

فهرست منابع

 1ـ سند شماره 0628 مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، گزارش عملیات قدس1 و قدس2، گزارش راوی عملیات قدس2، داوود رنجبر، تیر 1364.

2ـ سلسله عملیات قدس – تحرک در جبهه‌ها، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس (مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ)، تهران، 1384.

3- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.